Kenelerle insana bulaşan viral hastalıkların başında gelen Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) tehlikesi yaz aylarında artıyor. Hastalık genellikle ani olarak ve soğuk algınlığı belirtileriyle başlıyor. Daha sonra şiddetli kanama belirtileriyle devam ediyor ve zamanında tedavi edilmezse yaşam kaybıyla sonuçlanıyor. KKKA hastalığının ülkemizde 2002 yılından bu yana yoğun olarak görüldüğünü belirten Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu, bu konuda bilinmesi gerekenleri şöyle anlattı:
Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu
Kimler risk altında?
Hastalığın bulaşması için risk grubu tanımına girenler; endemik bölgede yaşayanlar/ziyaretçiler, çiftçiler, hayvancılık yapanlar, kasaplar, mezbaha çalışanları, veteriner hekimler, sağlık personelleri, laboratuvar çalışanları ve hasta yakınlarıdır.
Nasıl bulaşır?
Hastalığın bulaşı esas olarak kene ile temastır. Bunun dışında insandan insana bulaş sık görülmez ama hastaların kan ve vücut sıvılarıyla (hastanede, toplumda) direkt temasla, enfekte doku ve kan temasıyla, anneden bebeğe (vertikal bulaş), ve laboratuvardan direkt temasla da bulaşabilir.
Teşhisi kolay mı?
Hastalığın belirtileri özgün değildir ve birçok hastalıkla karışabilir. Ayırıcı tanıda bruselloz, tifo, Viral Hepatit, sıtma, leptospiro, riketsiyoz ve meningokoksemi , hematolojik maligniteler,diğer KKA’lar, TTP, sepsis ve ilaç zehirlenmesi düşünülmelidir. Hastalığın tanısı öncelikle kene teması öyküsü ve belirtilerle konur. Doğrulama için kan testleri yapılır.
Ülkemizde ne zaman görülür?
Ülkemizde ilk kez 2002 yılında kanama ile ölen bir hastanın serumundan tanı konularak KKKA hastası bildirimi yapılmış, o tarihten sonra 2019 yılına kadar yaklaşık 10 bin 800 olgu, 528 ölüm görülmüş, vaka-ölüm oranı yüzde 4,74 olarak hesaplanmıştır. 2018 yılında 27 kişi ölmüş, 2019 yılı mayıs ayına kadar 3 kişi, haziranda 6 kişi kene çıkardıktan sonra hastalık belirtilerinin başlaması ile hastaneye başvurmuş, ancak kurtarılamamıştır. 2019 yılında KKKA görülen illerimiz Karabük, Gümüşhane, Samsun, Çorum , Kastamonu ve Sivas’tır. Ülkemizde genellikle nisan ve ekim ayları arasında görülür. Son iki yılda en sık Amasya, Tokat, Çorum ve Sivas çevresinde görülmüştür. Bu yıl Mayıs ve Haziran aylarında Sivas’ta üç kişi, Çorum ve Amasya’da ise birer kişi KKKA hastalığı nedeniyle hayatını kaybetmiştir.
Tedavisi mümkün mü?
Tedavi ne kadar erken başlanırsa yaşam kaybı oranı o kadar düşer. Tedavide en önemli olan sıvı ve elektrolit takibi ve kanama kontrolüdür. Gerektiğinde, taze donmuş plazma, trombosit aferezi, tam kan/eritrosit suspansiyonu verilir. Tedavide antibiyotiklerin etkisi yoktur.
HANGİ BELİRTİLER DİKKATE ALINMALI?
Virüsün vücuda girişi ve belirtilerin başlaması arasında geçen kuluçka süresi 2-4 gün arası, en fazla 9 gündür. Hastalığın belirtileri ani başlayan ateş, üşüme-titreme, baş ağrısı, kas ağrıları, halsizlik, bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı ve ışığa duyarlılıktır. Birkaç gün sonra, şuur bulanıklığı, huzursuzluk, uyuma hali, çöküntü, bezginlik, karın sağ üst kısmında ağrı başlar. Ağır vakalarda yoğun kanama, koma, şok, çoklu organ yetmezliği ve yaşam kaybı görülür. İyileşme 9-10. günlerde başlar, ateş düşer, kanama durur. Yüzde 88 olgunun hafif belirtilerle seyreden hafif olgular olduğu görülmüştür. Orta ve ağır olguların mutlaka hastanede takip edilmesi gerekir.
Korunma yolları nelerdir?
Hastalıktan en etkili korunma yolları şöyle sıralanabilir…
1. Kene olan alanlardan uzak durulmalı.
2. Kene kolay görülebildiği için açık renkli giysiler giyilmeli.
3. Tarlalara ya da ormanlık alanlara çıkıldığında uzun çorap, pantolon ve uzun kollu gömlek gibi koruyucu giysiler tercih edilmeli. Pantolon paçaları çorabın içine sokulmalı.
4. Açık alanlara çıkmadan kene kovucu sprey kullanılmalı.
5. Keneler uçmayan, zıplamayan, yerden yürüyerek vücuda tırmanan eklem bacaklı hayvanlardır. Vücuda tutunan kenelere çıplak elle dokunulmamalı, kene asla sıkılmamalı, üzerine gaz yağı-kolonya dökülmemeli, cımbız benzeri aletlerle mekanik olarak ve zorlayarak çıkarılmamalı.
6. Çıkarmada zorluk yaşanırsa hemen hastaneye başvurulmalı.
7. Kene teması sonrasında ateş ve kırıklık gibi belirtiler görülürse zaman kaybetmeden sağlık kuruluşlarına başvurulmalı.
